‘Αρθρο του προέδρου του ΙΝΣΠΟΛ Άγγελου Χρυσόγελου στα Νέα της 3ης Μαρτίου 2020 με θέμα την μεταναστευτική κρίση

Βασική αρχή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια, είναι η «διεθνοποίηση» των διμερών προβλημάτων με την Τουρκία. Αυτή η αρχή εφαρμόστηκε αρχικά με επιφυλακτικότητα, για να οδηγήσει σταδιακά, και την τελευταία δεκαετία ολοένα και πιο έντονα, στην υπέρμετρη αισιοδοξία ότι η Ελλάδα θα μπορούσε ακόμα και να αντικαταστήσει την Τουρκία ως προνομιακό εταίρο της Δύσης στην περιοχή.

Αυτό βέβαια είχε να κάνει λιγότερο με τις πράξεις της Ελλάδας – που τα τελευταία δέκα χρόνια έχει υποστεί καθίζηση σε όλους τους δείκτες ισχύος της – και πιο πολύ με το ότι ο Ερντογάν ακολουθούσε στρατηγική έντασης με την Δύση. Σε όποια περίπτωση, η Ελλάδα μέχρι πριν ένα μήνα μπορούσε να ισχυρίζεται ότι η Τουρκία είναι «διεθνώς απομονωμένη», αν και η στήριξη που βρήκαμε σε ζητήματα όπως οι γεωτρήσεις ή το τουρκολιβυκό μνημόνιο ήταν μηδαμινή.

Αν όμως υπήρχαν ακόμα ελπίδες ότι η «διεθνοποίηση» των διμερών μας προβλημάτων μπορεί να συνετίσει τον Ερντογάν, αυτές κατέρρευσαν τις τελευταίες ημέρες, όπου η αντίδραση των εταίρων στον εκβιασμό της Τουρκίας στο μεταναστευτικό ήταν απογοητευτική. Στην συνάντηση του ΝΑΤΟ για την Συρία το κύριο μέλημα των συμμάχων ήταν να στηρίξουν την Τουρκία έναντι της Ρωσίας στο Ιντλίμπ αποφεύγοντας οποιαδήποτε αναφορά στις υποχρεώσεις της στο μεταναστευτικό. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι ΗΠΑ εξετάζουν τώρα την παροχή πυραυλικών συστημάτων στην Τουρκία για να αντιμετωπίσει την ρωσική υπεροπλία στην Συρία.

Οι πιο θλιβερές δηλώσεις όμως ήρθαν –  από πού αλλού; – από την Γερμανία, όπου η υπουργός άμυνας Κραμπ-Κάρενμπαουερ και ο πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Μπούντεσταγκ Νόρμπερτ Ρέτγκεν κατηγόρησαν ως υποκινητή της νέας κρίσης την…Ρωσία! Ο Ρέτγκεν μάλιστα αποκάλεσε τον εκβιασμό Ερντογάν «μια κραυγή αγωνίας η οποία υποδηλώνει ότι η Τουρκία θέλει να εγκαταλείψει την Ρωσία και να επιστρέψει στην Δύση»!

Ποιος είναι άρα «απομονωμένος»; Η Τουρκία, που εμπαίζει ατιμώρητη την Δύση; Ή η Ελλάδα, που τα τελευταία χρόνια έχει κάνει την εξωτερική της πολιτική παράρτημα των στρατηγικών, διπλωματικών και ενεργειακών προτεραιοτήτων τρίτων με μηδενικό αντίκρισμα; Και έχοντας ακυρώσει μάλιστα κάθε εναλλακτική – ας θυμηθούμε την δημόσια ρήξη με την Ρωσία μετά την συμφωνία των Πρεσπών, από την οποία οι ελληνορωσικές σχέσεις ακόμα δεν έχουν συνέλθει.

Κάποιος θα αντέτεινε ότι η Ελλάδα δεν είχε εξαρχής επιλογές. Αυτό δεν δικαιολογεί όμως την μαλθακότητα και τον εφησυχασμό. Mε την Τουρκία και την Ρωσία ξανά σε φάση αντιπαλότητας σε Λιβύη και Συρία, ήταν λογικό ο Ερντογάν να εκβιάσει την Δύση με δέλεαρ την εγκατάλειψη της συμμαχίας με την Ρωσία. Καθώς ο κύριος μοχλός πίεσης που έχει είναι το μεταναστευτικό, η Ελλάδα θα έπρεπε να είναι πλήρως προετοιμασμένη για την διαχείρισή του ως στρατηγικής απειλής. Αντί αυτού είδαμε τις εικόνες διάλυσης σε Λέσβο και Χίο αρχικά και στον Έβρο σήμερα.

Το δίδαγμα αυτής της αποτυχίας δεν είναι ότι η Ελλάδα δεν χρειάζεται συμμαχίες. Αυτές είναι απαραίτητες, αλλά στον σημερινό κόσμο της υποχώρησης της Δύσης και του αυξημένου γεωπολιτικού ανταγωνισμού, «συμμαχίες» σημαίνει πολυσχιδής και αντισυμβατική διπλωματία, κυνική εκμετάλλευση των ανασφαλειών παραδοσιακών συμμάχων, και ανάπτυξη νέων σχέσεων ακόμα και σε περιοχές όπου η Ελλάδα δεν είχε ιστορικά ενεργή παρουσία.

Ακόμα και αν αυτά γίνουν στο εξωτερικό όμως, δεν μπορούν ποτέ να είναι υποκατάστατο για όσα πρέπει να γίνουν στο εσωτερικό: συνολική αλλαγή νοοτροπίας, θεσμικής λειτουργίας και παραγωγικού προτύπου. Εδώ που βρισκόμαστε, οτιδήποτε λιγότερο από μια εκ βάθρων αλλαγή στις σχέσεις κράτους-κοινωνίας, και κυρίως στην νοοτροπία με την οποία και οι δυο αυτοί πόλοι λειτουργούν, θέτει σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωση της χώρας.